1. Thân và tâm sanh diệt.
Thân sanh diệt là thân tứ đại. Tâm thức sanh diệt bám theo tứ đại phân biệt hơn thua, phải quấy, thương ghét v.v… gọi là thức.
Nó đi theo con đường của tứ đại, duyên hợp sanh diệt. Nếu chúng ta cho thân tứ đại là thật thì cũng cho thức phân biệt là thật. Cho thức là tâm mình, tứ đại là thân mình.
Khi tứ đại này mất nhất định sẽ bám vào tứ đại khác, do tâm thức mang nghiệp lành dữ. Như vậy tâm thức mang nghiệp lành dữ để đi tới thân tứ đại khác, tốt xấu tùy theo nghiệp lành hay dữ.
Đó là chúng ta đi trong con đường sanh tử không có ngày dừng.
2. Thân và tâm không sanh diệt.
Không đại là cái bất sanh bất diệt, dùng kiến đại để hoà nhập với không đại.
Kiến đại hằng hữu không sanh, không diệt mà thường giác, thường tri. Lấy cái thường giác, thường tri, không sanh, không diệt đó làm tâm mình, nhà Phật gọi là Chân tâm hay Phật tánh.
Tâm bất sanh bất diệt là Tánh giác. Lấy tướng không vô tri không sanh không diệt làm thân.
Thân và tâm không sanh không diệt hòa nhập nhau, gọi là nhập Pháp thân.
Pháp thân bao lớn? Trùm khắp hết. Đây là vấn đề rất quan trọng.
Như vậy nơi chúng ta có đủ hai phần: Phần tướng sanh diệt là tứ đại, tâm sanh diệt là thức đại.
Sống với tướng và tâm sanh diệt thì đi một chùm trong luân hồi. Phần tướng không sanh diệt là không đại, đi chung với tâm bất sanh bất diệt là kiến đại.
Sống với tướng và tâm bất sanh bất diệt thì đi theo đường giải thoát.
Cho nên giải thoát và trầm luân nơi chúng ta có đủ hết.
Người tu chọn đường nào? Chọn đường trầm luân hay giải thoát? Chúng tôi bắt quí vị ngồi thiền để làm gì? Để dẹp tâm sanh diệt. Nó lặng hết mới sống với tâm vô sanh được.
Sống với tâm vô sanh mới hòa nhập với thân hư không vô sanh.
Nếu chúng ta cứ buồn thương, giận ghét thì sống với thức sanh diệt, hòa nhập với tứ đại sanh diệt, do đó đi mãi trong luân hồi sanh tử.
Thiền sư Thích Thanh Từ