Thọ thực và Chánh mạng

Phật có nói tới bốn loại thọ thực là đoàn thực, xúc thực, tư niệm thực và thức thực.

1. Đoàn thực, là loại thức ăn đưa vào đường miệng và sử dụng lưỡi để cảm nhận.

Để bảo vệ sức khỏe của thân tâm, ta phải biết phân biệt những thức ăn có độc tố, những thức ăn có công năng nuôi dưỡng và trị liệu, những thức ăn gây ra bệnh tật… Ta ăn như thế nào để cho thân thể mà ta nhận được từ tổ tiên và cha mẹ không bị đau yếu và tàn phá. Đoàn thực là một cách trực tiếp để nuôi thân. Ta có đạt được chánh mạng hay không, tuỳ thuộc vào việc ta có chánh niệm và quán chiếu khi đoàn thực như thế nào.
 

 

2. Xúc thực, là những gì ta tiêu thụ bằng năm giác quan còn lại: mắt, tai, mũi, thân và ý.
 

Những gì ta thấy bằng mắt, nghe bằng tai, ngửi bằng mũi, xúc chạm bằng thân và tác ý đều là những thứ ta thụ nhận và tác động đến tâm. Hình ảnh, âm thanh, hương vị, xúc chạm và ý tưởng mà ta tiếp thu hàng ngày, làm thế nào phải có tính dưỡng tâm lành mạnh.
 

Nếu những thứ ấy có yếu tố tiêu cực như thèm khát, bạo động, kỳ thị, hận thù và tuyệt vọng thì tâm ta sẽ bị tàn phá. Một khi ta đưa chúng vào tâm, chúng trở thành những Tùy miên (asrava) trong tiềm thức, nghĩa là những chất liệu độc hại tiềm tàng trong chiều sâu tâm thức.

Những tùy miên (tùy là đi theo, miên là ngủ) này thường phát lộ và trở thành nội dung của dòng tâm thức hàng ngày, thúc đẩy hoặc lôi kéo ta đi về phía xấu xa. Truyện Kiều có câu: “Ma đưa lối quỷ dẫn đường lại tìm những chốn đoạn trường mà đi”. Chìa khoá giúp ta tỉnh táo để nhận biết điều đó chính là chánh niệm.
 

Kinh Bốn loại thức ăn nói về quán chiếu khi xúc thực:
 

3. Tư niệm thực, là mong ước và hoài bão sâu sắc nhất của mỗi chúng ta.

Như lòng yêu nước, thương nòi, có chí hướng giúp đời, muốn làm lành mạnh xã hội,… Đây là những người đang có một nguồn tư niệm thực lành mạnh và nẻo về của họ là nẻo về của một vị bồ-tát. Họ không chạy theo sắc dục, danh vọng, quyền hành và tiền bạc. Họ có một lý tưởng cao đẹp.

Nếu đó là ước muốn chạy theo sắc dục, danh vọng, quyền hành và tiền bạc, thì bạn đang có một nguồn tư niệm thực độc hại, nó đang thúc đẩy bạn đi về những nẻo khổ đau. Nhìn cho thật kỹ, ta sẽ thấy có rất nhiều người đã và đang tàn phá thân tâm của họ trên con đường chạy theo dục lạc.

 

Kinh Bốn loại thức ăn nói về quán chiếu về tư niệm thực:
 

4. Thức thực, là ảnh hưởng của tâm thức cộng đồng và của môi trường trong đó ta đang sống trên tâm thức của ta.
 

Nếu ta sống trong một môi trường trong đó hầu hết mọi người đều có một nguồn tư niệm thực không lành mạnh, tâm thức ta sẽ bị ảnh hưởng, và sớm muộn gì ta cũng sẽ mong muốn, hành xử theo cách thức của những người chung quanh. 
 

Ở trong một môi trường xấu, những hạt giống xấu như thèm khát, bạo động và căm thù trong ta thường xuyên bị tưới tẩm, trong khi những hạt giống lành mạnh như hiểu biết, thương yêu, tha thứ, bao dung, không có một cơ hội nào. 
 

Vì vậy ta phải nhìn lại môi trường của ta, và nhìn lại những người ta tiếp xúc hằng ngày. Nếu ta có bạn tốt, đi trên con đường lành mạnh, ta sẽ được các bạn ta che chở và dìu dắt. Ta phải có can đảm rời bỏ được môi trường xấu và chấm dứt liên hệ với những người đang kéo ta đi về những nẻo đường xấu. 
 

Kinh Bốn loại thức ăn nói về quán chiếu về thức thực: