Ngày xưa, ở miền bắc Ấn Độ có một vị hoàng tử rất thông minh. Vừa lớn thì gặp được nhân duyên vua cha có thỉnh vị A-lahán vào nội cung thuyết pháp. Vị hoàng tử vừa nghe âm thanh của vị A-la-hán, tuy chưa từng gặp gỡ mà dường như đã quen nhau. Tình thầy trò từ trước đến nay đủ duyên gặp lại. Hoàng tử quyết chí xin vua cha được xuất gia theo thầy làm đệ tử tu hành. Vua và hoàng hậu là những vị mến mộ Phật pháp, nên chấp thuận cho hoàng tử theo vị A-la-hán tu học.
Sau thời gian thử thách, hoàng tử được xuất gia thành một vị tăng, rồi theo thầy đi du hóa sang nước láng giềng. Một buổi sáng, vị tăng trẻ này vào thành khất thực. Vì không quen đường nên đi lạc vào ngự uyển trong cung, là chỗ sinh hoạt của các cung nữ của nhà vua mà thầy không biết. Nhóm cung nữ thấy vị tăng trẻ dáng vẻ khả ái, nên mời ngồi lại và dâng các món ăn cúng dường. Vị tăng thọ nhận xong, đáp lễ bằng cách giảng dạy một ít câu kệ của Phật về cuộc đời vô thường, phải nên bớt ham vui theo ngũ dục thế gian.
Các cung nữ này chú tâm nghe thích thú. Sự việc này đã được người hầu tâu lên vị chủ nhân cung ấy. Nhà vua đến thì thấy thầy đang ngồi giữa, chung quanh là các cung nữ, tức giận vua to tiếng bảo: “Tu sĩ lại quây quần bên đàn bà con gái là hư hỏng rồi, phải đánh 20 hèo cho tỉnh ngộ”. Lệnh vua truyền ra liền được thi hành, sau khi bị đánh đau đớn, vị tăng bị đuổi ra khỏi cổng thành.
Thầy vừa đau vừa tức, lòng tự ái nổi lên, nghĩ mình là thái tử đâu phải tầm thường mà lại bị đánh thế này và thề sẽ trả thù. Thầy khởi ý định bỏ tu về lại quê hương, nối ngôi cha làm vua, rồi đem quân đánh nước này thành bình địa để trả thù. Nghĩ vậy, vị tăng liền trở về gặp thầy của mình trình bày lý do và cương quyết trả y xin thôi tu. Vị thầy đọc bài kệ cảnh tỉnh:
Vui mừng hay đau khổ,
Mất mát hay thành công,
Tủi nhục và vinh quang,
Hãy bình tâm đón nhận.
Không tham cầu, ghét bỏ
Không oán trách, chấp vào
Đó là con đường thoát,
Khỏi quốc độ hư ảo.
(Trích Sư Tử Tuyết Bờm Xanh - Nguyễn Tường Bách)
Tức là không tham cầu thành công vinh quang, cũng không ghét bỏ sự mất mát tủi nhục. Tâm luôn bình thản, đó là con đường thoát khỏi vương quốc ảo giác, là những hư huyễn của thế gian. Cần hiểu rõ thế gian này là tương đối, không bao giờ có cái hoàn toàn như ý, có vui thì có khổ, có thành công cũng có mất mát, chớ không hoàn toàn một chiều.
Vị tăng trẻ này bây giờ nghe đạo lý hết nổi, cương quyết thưa: “Không được, con đã quyết rồi, con hứa hẹn quá nhiều rồi, kể từ nay không thể mềm dịu, từ bi được. Con phải cho lũ côn đồ trả giá sự kiêu mạn của chúng mới được”.
Cuối cùng vị thầy bảo: “Con đã quyết vậy thì thôi, nhưng bây giờ trời cũng tối rồi, thôi ở lại nghỉ một đêm sáng mai hãy đi”. Thầy lưu lại một đêm nữa.
Khi mệt mỏi vừa nằm nhắm mắt ngủ, vị thầy A-la-hán dùng năng lực trí tuệ cảnh tỉnh đệ tử bằng cách khiến vị tăng trẻ mộng thấy một giấc mơ: Thầy mơ thấy về đến quê hương, khi ấy phụ hoàng mất nên thầy lên ngôi làm vua. Thấy có cơ hội tốt, vị vua trẻ tập trung binh sĩ kéo quân qua đánh xứ láng giềng để trả mối hận bị làm nhục của 20 hèo. Khi giao chiến lúc đầu tưởng chừng như thắng trận, sắp dẹp tan nước ấy thành bình địa, nhưng không ngờ kết quả ngược lại, vị vua trẻ thua trận bị bắt, bị cầm tù, rồi đem ra xử trảm.
Khi đưa ra pháp trường hành quyết, quần chúng nước ấy rất đông đang đứng hò reo chờ chém đầu ông vua trẻ. Ngay lúc ấy, vị vua trẻ thấy hình ảnh sư phụ hiền từ hiện ra trước mặt. Đang sợ hãi, anh chàng này vội vàng kêu cứu: “Bạch thầy! Xin thầy hãy tha tội cho con, thầy hãy cứu con”. Vừa lúc ấy, vị tăng tỉnh giấc mơ, thấy thầy mình đang ngồi bên cạnh an ủi: “Đừng sợ bất cứ hình ảnh gì hiện trong đời của con, tất cả chỉ là một giấc mơ, con vẫn còn nguyên vẹn cả”.
Vị tăng này ngay đó tỉnh ngộ, bao nhiêu nóng giận, hận thù liền đó tan biến giải tỏa hết. Thầy đảnh lễ sư phụ tạ ơn, tiếp tục khoác y tu hành. Về sau, vị tăng trẻ này tu hành chứng A-la-hán, là một trong 16 vị A-la-hán hoằng truyền chánh pháp của Đức Phật Thích Ca ở cõi này.
Lời bàn:
Quý vị thấy, chỉ một chút sân, chỉ có chút đó thôi mà đành bỏ tu. Một niệm tự ái khởi lên rất là nguy hiểm!
Sau khi nghe câu chuyện này rồi quán kỹ, nghiệm sâu sẽ đánh thức chúng ta rất nhiều trong cuộc đời giống như giấc mộng này. Đang ngồi mở mắt sờ sờ đây sao gọi là mộng được?
Nếu nhớ kiểm lại từ khi sanh ra lớn lên, tạo tác bao nhiêu nghiệp tranh giành hơn thua, đến nay tuổi già sức yếu ngồi nhớ lại lúc vừa 10 – 20 tuổi giống như là giấc mộng chứ gì! Có ai kéo thời gian đó lại được không? Không bao giờ kéo lại được. Như trong giấc mộng thấy buồn vui, giận ghét đủ hết, tỉnh rồi bảo đem ra làm sao đem được! Chỉ còn là ký ức.
Nếu quán kỹ rồi, chúng ta sẽ không bị tất cả buồn vui của cảnh mộng này chi phối. “Nhớ rõ tất cả chỉ là giấc mơ qua, còn riêng con, con vẫn còn nguyên vẹn cả, không mất mát gì”, thấy được chỗ đó thì thấy được ý nghĩa giải thoát chân thật.
H.T. Thích Thông Phương